نقش بهره‌برداری بی‌رویه از محصولات فرعی جنگل و مرتع در تخریب آن‌ها (‌مطالعۀ موردی: بخش زرین‌آباد، شهرستان دهلران)

بهره­برداری و استحصال محصولات ­فرعی جنگل‌ها و مراتع از دیرباز مورد توجه انسان­ها بوده است. امروزه نیز این محصولات نقش­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کشورهای دارای اکوسیستم­های جنگلی و مرتعی ایفا می­کنند، به­طوری­که نادیده گرفتن و عدم توجه به آن می­تواند معضلاتی در سطح کلان کشورها به دنبال داشته باشد. هدف از مطالعۀ حاضر بررسی تأثیر بهره­برداری بر تخریب جنگل‌ها و مراتع بر اساس نگرش روستائیان می­باشد. این تحقیق با استفاده از پرسشنامه به روش پیمایشی صورت گرفت و از شیوۀ نمونه­گیری طبقه­بندی شده با تخصیص متناسب برای جمع­آوری اطلاعات استفاده شد. 384 پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. روایی ابزار تحقیق یعنی پرسشنامه، با استفاده از نظر متخصصین و کارشناسان مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن بر اساس آلفای کرونباخ 76/0 به­دست آمده است. جامعۀ آماری شامل تمام روستائیان بخش زرین­آباد با جمعیت (6379) نفر و نمونۀ آماری بر اساس جدول مورگان 384 نفر به­دست آمد. نتایج نشان داد بین میزان برداشت محصولات فرعی و تخریب جنگل‌ها و مراتع، رابطۀ مثبت و معنی­داری وجود دارد (05/0 >P). همچنین نتایج نشان داد روستائیان نگرش مثبتی نسبت به تشکیل تعاونی­های مردم­نهاد دارند. نتایج نشان داد تشکیل شرکت­های تعاونی بهره­برداری، آموزش قبل از برداشت و نظارت کارشناسان در امر بهره­برداری از محصولات فرعی جنگل و مرتع تأثیر معنی­دار و مثبتی در کاهش تخریب این منابع دارد (05/0 >P). نتایج نیز نشان داد بین بهره­برداری از محصولات فرعی جنگل و مرتع و درآمد و کاهش فقر از حد متوسط اختلاف معنی­داری وجود دارد. با توجه به نیاز روستا نشینان جهت تأمین حداقل­های معیشت خود با استفاده از جنگل و مرتع در این زمینه نکتۀ اساسی نه جلوگیری از بهره­برداری بلکه متوازن نمودن میزان بهره­برداری از منابع با نظارت مستمر ارگان­های مرتبط و همچنین اقدام مؤثر در جهت تشکیل شرکت­های تعاونی بهره‌برداری از جنگل و مرتع زیر نظر ادارات مربوطه می­باشد.